Najczęstsze urazy i kontuzje stawu skokowego w sportach kontaktowych – jak sobie z nimi radzić?

Koniec rundy to czas na regenerację, leczenie urazów, opiekę zdrowotną. Dlatego zaprosiliśmy Pawła Szubę z Centrum Fizjoterapii Funkcjonalnej, partnera i sponsora naszego Klubu, który wyjaśnia, jak zadbać o staw skokowy – który często podlega kontuzjom. Zapraszamy do eksperckiego materiału – nie tylko dla sportowców! 

***

Kontuzje stawu skokowego to chleb powszedni w sportach kontaktowych. Tak naprawdę każdy, kto trenował dyscyplinę opierającą się na starciach “ramię w ramię” miał do czynienia z jakąś dolegliwością w obrębie kostki. Siły działające na staw skokowy podczas zderzeń z drugim zawodnikiem są ogromne. Wystarczy mała niestabilność w obrębie kostki, która może predysponować takie wydarzenie do wystąpienia urazu.

Jeżeli taka sytuacja już nas spotka, ważna jest szybka interwencja fizjoterapeuty bądź lekarza, która pomoże zminimalizować negatywne skutki urazu.

Rodzaje urazów w obrębie stawu skokowego

Wyróżniamy trzy najczęstsze kontuzje stawu skokowego:

1. złamanie – zazwyczaj do przerwania ciągłości kości dochodzi u podstawy kości strzałkowej, która wyróżnia się cienką budową i podatnością na urazy. Po złamaniu konieczne jest unieruchomienie nogi, która uległa urazowi.
2. zwichnięcie – jest to kontuzja, która objawia się zmianą położenia dwóch stawów względem siebie. Tutaj również konieczna jest interwencja lekarza, który po odpowiedniej diagnostyce nastawi staw.
3. skręcenie – polega na przekroczeniu fizjologicznego zakresu ruchu i naderwaniu tkanek miękkich, wystąpieniu opuchlizny i krwiaka.

Najczęściej występującym urazem stawu skokowego, jest właśnie skręcenie, które możemy umownie podzielić na 3 stopnie.

• Stopień I – charakteryzuje się niewielkim naciągnięciem torebki stawowej i więzadeł stawu skokowego. Występuje niewielki ból, który zazwyczaj lekko dokucza przy chodzeniu. Obrzęk jest niewielki, a krwiak rzadko kiedy się pojawia.
• Stopień II – jego objawami są naderwane więzadła, spory ból podczas chodzenia i niestabilność nogi, która została uszkodzona. Jest znaczna opuchlizna i razem z krwiakiem znacząco ograniczają zakres ruchomości stopy.
• Stopień III – ten typ uszkodzenia wyróżnia się całkowitym zerwaniem więzadeł stawu skokowego oraz dużym obrzękiem i krwiakiem. Ból jest zdecydowanie większy, niż w poprzednich typach, a staw jest całkowicie niestabilny.

Leczenie urazów stawu skokowego

To, ile trwa cały proces leczenia kontuzji wraz z rehabilitacją, dużo zależy od jej rodzaju i okoliczności jej wystąpienia. Pod uwagę bierzemy stopień zaawansowania, biomechanikę urazu i czas pomiędzy wystąpieniem wypadku, a interwencją medyczną.

W przypadku złamań, kończyna dolna powinna być unieruchomiona nawet do 12 tygodni. Jeżeli złamanie było poważne, czas ten może się wydłużyć. Ten typ urazu jest ewidentnie najgorszym typem kontuzji. Podczas usztywnienia masa mięśniowa kończyny drastycznie spada, a zarazem jej ruchomość staje się mocno ograniczona. Rehabilitacja skupia się głównie na przywróceniu utraconej masy mięśniowej i odbudowaniu fizjologicznych zakresów ruchu w stawie skokowym.

Leczenie zwichnięcia kostki opiera się głównie na nastawieniu stawu skokowego pod znieczuleniem i unieruchomieniu go na okres od 6 do 8 tygodni. Podczas procesu rehabilitacji również skupiamy się na odbudowie masy mięśniowej i przywróceniu fizjologicznych zakresów ruchu w stawie.

Fizjoterapia jest na tyle rozwiniętą dziedziną medycyny, że obecne metody działania pozwalają nam uniknąć usztywniania kończyny po skręceniu stawy skokowego. Najważniejszym zadaniem fizjoterapeuty jest pomoc w zmniejszeniu opuchlizny i krwiaka oraz zadbanie o jak najmniejsze ograniczanie zakresów ruchomości stopy. Naszą rolą jest edukacja pacjenta w zakresie stopniowego obciążania kontuzjowanej nogi i przeprowadzenie procesu rehabilitacji w taki sposób, żeby jak najszybciej mógł wrócić do swoich aktywności.

Oczywiście w każdym typie urazu nie można wykluczać konieczności podjęcia interwencji chirurgicznej, która w niektórych przypadkach jest konieczna. W takim wypadku musimy skupić się również na opracowaniu blizny pooperacyjnej, która w przyszłości może być przyczyną problemów z narządem ruchu pacjenta.

Skręcenie stawu skokowego – rehabilitacja

Pierwszą interwencją, którą samodzielnie można wykonać po skręceniu stawu skokowego jest wykorzystanie protokołu R.I.C.E. Jest to nieinwazyjna metoda autopomocy, który sprawdzi się przy każdym typie skręcenia stawu skokowego.

• REST (odpoczynek) – zaleca się dwudniowy odpoczynek od aktywności fizycznej, żeby kontuzjowane miejsce miało chwilę na regenerację i rozpoczęcie procesów leczenia.
• ICE (lód) – okładanie miejsca urazu lodem pomoże zniwelować obrzęk, a tym samym ograniczenie zakresu ruchomości stawu będzie mniejsze.
• COMPRESSION (ucisk) – lekka kompresja na staw również pomoże zminimalizować wystąpienie obrzęku. Należy pamiętać, żeby ucisk nie był za mocny.
• ELEVATION (uniesienie) – uniesienie stawu ponad poziom serca także pomoże w zmniejszeniu obrzęku.

Po podjęcia pierwszej interwencji i zminimalizowaniu początkowych objawów nie można zapomnieć o konsultacji z fizjoterapeutą, bądź lekarzem, który oceni poziom urazu i dostosuje dalszy plan rehabilitacji do stopnia uszkodzenia stawu.

Podczas procesu leczenia fizjoterapeuta będzie pracował nad tym, żeby zminimalizować obrzęk i stan zapalny w obrębie kontuzji. Ćwiczenia również są nieodzowną częścią rehabilitacji – musimy zadbać o to, żeby kostka wróciła do swojej funkcjonalności sprzed wystąpienia urazu. Głównie będziemy skupiać się na przywróceniu propriocepcji (czucia głębokiego) w obszarze kończyny dolnej, poprawie stabilizacji stawu skokowego i reedukacji chodu, który jest bardzo istotnym elementem funkcjonowania organizmu, a został zaburzony przez uraz.

Skręcenie stawu skokowego, a sporty kontaktowe

Skręcenie kostki, to zdecydowanie jedna z częściej występujących kontuzji u zawodników uprawiających sporty kontaktowe. Możliwości na wystąpienie tego urazu jest wiele – od krzywego stanięcia na boisku, do mocnego uderzenia w łydkę.

Podejście do sportowca, a do pacjenta, który nie uprawia aktywności fizycznej tak często, jest trochę odmienne. Zawodnik musi jak najszybciej wrócić na boisko, więc proces rehabilitacji jest odpowiednio usprawniony, co nie zawsze sprawdzi się u osób, które nie uprawiają sportu zawodowo.

Korzystamy z takich narzędzi jak np. sztywny taping, który w pewnym stopniu zabezpiecza staw przed ponownym urazem i daje zawodnikowi większy komfort psychiczny podczas gry.

Trening ze sportowcem po skręceniu stawu skokowego również będzie odbiegał od typowej jednostki rehabilitacyjnej. U zawodników możemy pominąć niektóre fazy rehabilitacji, tj. bierne zwiększanie zakresu ruchomości. Plan działania musimy dostosować pod specyfikę dyscypliny, którą uprawia nasz pacjent i skupić się na wzmocnieniu jego słabych ogniw, dzięki czemu zminimalizujemy ryzyko ponownego wystąpienia urazu.

Na przykładzie zawodnika rugby:

W rehabilitacji skręconego stawu skokowego musimy przeanalizować jak zawodnik porusza się na boisku i w jaki sposób wygląda jego reakcja na zachowania przeciwników. Po diagnostyce możemy wprowadzić ćwiczenia, które będą miały na celu “zabudowanie” kostki i zminimalizowanie ponownego wystąpienia urazu. Jednakże nie możemy się skupiać tylko i wyłącznie na samym stawie skokowym. W tak bardzo kontaktowym sporcie musimy zwrócić uwagę na całokształt. Być może kontuzja była jedynie wypadkową tego, co wydarzyło się w innym segmencie ciała. Np. zawodnik nie potrafi ustawiać się do przeciwnika w taki sposób, żeby nie zostać obalonym w tak prosty sposób. Poprawa tego elementu również jest składową procesu rehabilitacji sportowca.

Mam nadzieję, że dzięki artykułowi poznaliście temat kontuzji stawu skokowego – czym jest, i jak go leczyć. To bardzo częsta kontuzja w sportach kontaktowych, dlatego warto wiedzieć, jak sobie z nią poradzić, gdy już do niej dojdzie, aby jak najszybciej wrócić do ulubionej dyscypliny i aktywności.

Mgr Fizjoterapii Paweł Szuba

Centrum Fizjoterapii Funkcjonalnej